De waarborg van integriteit is een hachelijke onderneming voor Israël.
Israël ligt in de nasleep van de gebeurtenissen van 7 en 8 oktober 2023 onder een vergrootglas. Een kritischer houding jegens Israël zou gepast zijn, volgens Bert Koenders. Is een kritische houding jegens Europa niet een betere optie?
Punt van kritiek is het antwoord van Israël op de aanvallen van Hamas en Hezbollah op de bewuste data, waarbij ca 1200 mensen werden gedood en 251 personen als gijzelaars zijn meegenomen naar een voor Hamas ‘veilig tunnelcomplex’ onder de bewoonde wereld die Gaza heet en een evacuatie van burgers uit de grensstreek in het noorden van Israël. De militaire reactie van Israël resulteerde in eerste instantie in een ruil van 105 gegijzelden tegenover 240 Palestijnse gevangenen in november van hetzelfde jaar, tijdens een tijdelijk staakt het vuren. Inmiddels een jaar van oorlog later tast Israël in het duister over het lot van nog ca 90 gijzelaars.
Hamas heeft geweigerd hen vrij te laten dan wel hun lichamen terug te geven aan de betrokken families, in weerwil van een vernietigende strijd met duizenden doden onder de Palestijnse bevolking. Netanyahu’s resultaat om de overige gijzelaars gewapender hand te bevrijden stokt tot op heden – 28 oktober 2024 – bij 3 personen. In de ogen van velen is de reactie van Israël buiten proportie niet alleen duizenden Palestijnse slachtoffers maar ook een immense materiële schade. Benjamin Netanyahu, de premier van Israël zit dan ook al enige tijd in het beklaagdenbankje van het Strafhof in Den Haag en voelt de hete adem van Westerse politici, die manen tot een staakt het vuren.
De beelden en commentaren die ons bereiken uit Gaza en nu ook uit Libanon tarten de westerse beschaving. De publieke protesten in de VS en in Europa bereiken ook de politiek. Het ligt in de rede om Israël en in het bijzonder het kabinet van Netanyahu verantwoordelijk te houden van de chaos in Gaza en dat is ook de teneur in de politiek en de media. Er doemt een beeld op van tomeloze wraak. Een straf is proportioneel is de gedachte.
In weerwil van de gruwelen die op ieders netvlies worden geprint, rijst de vraag: Wat valt Netanyahu aan te rekenen na de gebeurtenissen van 7 en 8 oktober 2023? Ik zal deze vraag benaderen vanuit de filosofie, waarin basisbeginselen gelden voor een gemeenschap, zoals wij die kennen.
Ik beperk me tot drie:
A: iedereen telt voor één en niemand voor meer dan één.
B: de integriteit van elk lid van de samenleving wordt gewaarborgd tegen bedreiging van binnenuit (diefstal, bedreiging, verkrachting, moord etc.) en buitenaf (bedreiging door een ander volk of land).
C: Kants categorische imperatief: Handel zo dat je zou kunnen willen dat de maxime van je wil altijd tegelijk als principe van algemene wetgeving geldt.
Van een samenleving is derhalve dan en slechts sprake wanneer de integriteit van alle leden van de gemeenschap in gelijke mate (A) is gewaarborgd (B). Ieder lid van de gemeenschap moet zich veilig weten in de eigen omgeving. Zonder dat heft een samenleving zichzelf op en resulteert in een gemeenschap waarin het recht van de sterkste zegeviert en - in het ergste geval - een ieder is aangewezen op eigen overlevingskunst. Deze twee beginselen (A + B)hebben tal van implicaties op tal van terreinen en vergen een uitwerking in morele-, politieke en juridische kaders in tijden van vrede en oorlog, waarbij (C) het leidend beginsel is dan wel dient te zijn. Zo niet of tornt men aan C dan is het voortbestaan van de samenleving alsnog in het geding en dreigt polarisatie of dictatuur
Ik beperk me tot de genoemde basisbeginselen en keer terug naar de situatie in het Midden -Oosten. Van Israël wordt nu geëist de militaire inspanningen om de gijzelaars te bevrijden te staken.
Een antwoord op deze vraag is afhankelijk van een andere vraag op, namelijk: kan Israël verantwoordelijk worden gehouden voor het bloedbad in Gaza, wanneer we in ogenschouw nemen dat Hamas de Palestijnse bevolking gebruikt als menselijk schild om de gijzelaars vast te kunnen houden? Kortom: Israël beoogt Hamas te verslaan en de gijzelaars te bevrijden maar treft ook de Palestijnen. De situatie wordt wel aangeduid als een aberratio ictus (Persoon X wil Y slaan maar treft X , zie ook de wettekst in Exodus 21: 22-25).
Het doel van de inval in Gaza door Israël is het bevrijden van de gijzelaars en het elimineren van de vijand Hamas. Het verderf onder de Palestijnse bevolking is door Israël niet beoogd en mogelijk in deze omvang ook niet voorzien. De Palestijnse bevolking wordt niet gebruikt als een middel. De Palestijnse burgers worden immers door Israël ook voortdurend gewaarschuwd voor weer een aanval. We naderen daarmee de kern van de te maken afweging.
Kan van Israël gevraagd worden de bevrijdingsactie te staken, ten gunste van de veiligheid van de Palestijnse bevolking? Dat betekent dat de gijzelaars aan het lot van de gijzelnemers worden overgelaten. Daarmee voldoet Israël niet langer aan de waarborg van integriteit. Van Israël wordt in feite gevraagd om de beginselen ( A en B) van haar bestaansrecht op te geven/ dan wel op te schorten. Is het proportioneel – om maar in de terminologie te blijven- om dat te vragen van een samenleving?
Laten we het antwoord nog even laten rusten en eerst kijken naar de rol van Hamas. De acties van Hamas op 7 oktober en van Hezbollah op 8 oktober resulteerden in dood en verderf onder de bevolking van Israël, met het oogmerk het Palestijnse vraagstuk op de politieke agenda te krijgen van de wereldgemeenschap. Hamas waande zich relatief veilig onder een menselijk schild van burgers in Gaza. Ze rekende op collectieve verontwaardiging wanneer Israël het dichtbevolkte Gaza zou aanvallen en er burgerslachtoffers zouden vallen onder Palestijnen. Die veronderstelling bleek juist.
De belangen van het Palestijnse volk komen evenwel in het nauw wanneer het gebruikt wordt als menselijk schild. Gezien de inspanningen die Hamas zich heeft getroost voor de aanleg van een netwerk van tunnels onder Gaza en van waar uit voortdurend aanvallen op Israël worden uitgevoerd, doet de vraag rijzen of de belangen van de Palestijnse bevolking een primair doel waren en zijn. De tunnels waren en zijn er voor de militante leden van Hamas. De Palestijnse bevolking van Gaza dient als menselijk schild. Sterker: de tunnels zijn alleen een veilige haven wanneer er een menselijk schild boven zit. Deels geldt dezelfde remedie voor het zuiden van Libanon, waar Hezbollah de bevolking gebruikt (maar in zekere zin ook Unifil). Beide volken dienen als middel om de aspiraties – welke dat ook mogen zijn- van Hamas en Hezbollah te verwezenlijken.
Is de reactie van Israël op de gebeurtenissen van 7 en 8 oktober 2023 buiten proportie? Of is de reactie van tal van kritische bewegingen en politici een zorgelijk dwaalspoor van emoties dat de beginselen van democratische samenleving op zijn fundamenten doet kraken. De kritiek op Israël dwingt me tot de vraag: hoe is het hier gesteld met de waarborg van integriteit? Vanuit Srebrenica kan ik het antwoord raden, met inbegrip van antwoord van Karremans en de zijnen. Kan ik op de Europese samenleving rekenen wanneer het lastig wordt? Zelenski kan inmiddels huiveren.
Maar laten we niet te ver afdwalen: Het is tijd dat Europa naar zichzelf kijkt. Had zij niet een goede band met de Palestijnse Autoriteit? Hoe heeft het zover kunnen komen dat Hamas een netwerk van verderf heeft kunnen bouwen onder Gaza zonder ingrijpen van Europese zijde? De steun aan de Palestijnen komt nu immers als mosterd na de maaltijd. Ze zijn uitgeleverd aan Hamas.
Israël kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor de talloze doden onder de inwoners van Gaza. De bevrijding van de gijzelaars is het doel van de Israëlische acties. Het verderf dat de Palestijnen treft is een niet beoogd en niet gewenst neveneffect. Hamas heeft het leven van de Palestijnen moedwillig in de waagschaal gelegd. Wellicht had de leiding van Hamas niet voorzien dat havik Netanyahu zo onwrikbaar hard zou terugslaan, maar dat maakt Hamas niet minder verantwoordelijk voor de chaos tot op de dag van vandaag.
Ook de Palestijnen zelf treft blaam en betalen een zeer zware tol voor/door hun rol als menselijk schild. Een rol die men overigens in volle bewustzijn op zich heeft genomen. Gedurende vele jaren heeft Hamas de gelegenheid gekregen om zich een netwerk van tunnels onder Gaza te realiseren van waaruit Israël kon worden bestookt. Met instemming van een belangrijk deel van de bevolking
Niet alleen de Gazanen namen de aanwezigheid van Hamas voor lief, ook de westerse wereld kneep een oogje dicht toen Gaza zich meer en meer tot een kruitvat ontwikkelde. Niemand wilde zich de vingers branden aan de situatie uit vrees voor spanningen op de oliemarkt.
De ‘as van het kwaad’ kon vrijelijk haar wielen laten draaien. Inmiddels heeft Europa ervaring met het relativeren van het integriteitsbeginsel. Nog niet zo lang geleden was er Srebrenica. Wat later zag Poetin op de Krim zijn kans schoon en oefende vervolgens in Syrië en thans in Ukraine. Europa dient zich te beraden op de eigen stoelpoten. Wil het haar fundamenten behouden dan volstaat het zwaaien met een oorlogsrecht niet, maar dient men paal en perk te stellen aan de ondermijning van de basisbeginselen waarop een democratische samenleving rust. Dat er zoveel westerse omstanders met een vergrootglas op Israël nutteloos rondlopen zonder een terreurbeweging een halt toe te roepen is zorgelijk.
De kritiek op het Israël van Netanyahu is dan ook weinig geloofwaardig. Israël staat voor een opdracht om de samenleving te bewaken en maakt vuile handen. Het zou van grootsheid getuigen wanneer Netanyahu na de vrijlating van de gijzelaars de Palestijnen een toekomst in vrede biedt, maar daarvoor is nog een lange weg te gaan.