Gaza.
De wereldgemeenschap lijkt er in te slagen om de strijdende partijen in Gaza - tenminste tijdelijk - te bewegen tot een staakt het vuren. Dat is een opluchting, maar de gijzelaars zijn nog niet vrij. Er is evenwel nog een lange weg te gaan op de weg naar vrede. Niet alle initiatieven helpen echter om een stabiele vrede te realiseren. Laat ik er twee noemen:
A - de maatschappelijke en de politieke uitlatingen dat Israël disproportioneel veel geweld heeft gebruikt en de strijd dient te staken. Studentenprotesten in VS brachten de Amerikaanse president Biden in politieke verlegenheid vanwege zijn steun aan Israël. In Europa en ook in ons land werd en wordt politieke druk uitgeoefend op Israël en laten studenten en actiegroepen van zich horen.
B- De aanklager van het Strafhof in Den Haag, Karim Khan, heeft een verzoek tot aanhouding voor Benjamin Netanyahu, Yahya Sinwar en twee andere kopstukken van Hamas bekend gemaakt.
De Hamasleden worden gedaagd vanwege de aanval op 7 oktober 2023 waarbij vele raketten werden afgevuurd op Israël en 1200 mensen het leven verloren en 240 mensen werden gegijzeld. De Al-Aqsa-storm – zoals de aanval van de radicale tak van Hamas wordt genoemd - .
De aanklacht van het Strafhof tegen Benjamin Netanyahu is ingewikkeld. De aanklacht heeft namelijk betrekking op de wijze waarop de regering van Benjamin Netanyahu reageerde op de Al Aqsa storm. Netanyahu wordt beschuldigd van het uithongeren van de bevolking omdat Israël maar mondjesmaat voedsel toelaat in Gaza, vanwege zware beveiliging aan de grenzen.
Daarnaast is er wereldwijde (politieke) verontwaardiging over de mate van geweld en het grote aantal slachtoffers. Israël zou disproportioneel veel slachtoffers maken onder de bevolking van Gaza om de gijzelaars vrij te krijgen.
Ik begin met de publieke en de politieke verontwaardiging om vervolgens terug te komen op de aanklacht van het Strafhof.
Dat Israël zou reageren op de Al Aqsa storm was niet alleen te voorzien, maar ook noodzakelijk. Iedere regering heeft de plicht om z’n land en z’n burgers te beschermen en de veiligheid van de onderdanen te waarborgen. Na de Al-Aqsa-storm wordt nu van Israël gevraagd om toch maar af te zien van de bevrijding van haar burgers, omdat het teveel vijandelijke slachtoffers vergt. Op het beschermen van eigen burgers of land en of bevrijden van gevaar van eigen burgers is het proportionaliteitsbeginsel – uiteraard - niet van toepassing. Je kunt niet tegelijkertijd stellen: De overheid moet de integriteit van haar burgers beschermen, maar ze mag geen slachtoffers maken bij de wederpartij. Het zou immers betekenen dat moet worden afgezien van zelfbescherming zodra er teveel slachtoffers vallen bij de wederpartij.
Het conflict in Gaza heeft nog een complicerende factor. Hamas bouwde jarenlang aan een tunnelstelsel onder Gaza om vandaaruit Israël te bestoken met talloze raketten. Een reactie van Israël resulteerde steevast in burgerslachtoffers. De Gazanen vormen letterlijk en figuurlijk een levend schild voor de militante tak van Hamas die zich schuil houden in dat tunnelstelsel onder vitale voorzieningen. Dat de Gazanen in die rol zijn gekomen of zichzelf in die rol hebben gebracht, ontslaat Israël niet van de plicht om haar gijzelaars te bevrijden.
Het tegenargument dat vele onschuldige burgers sterven door de actie van Israël houdt evenmin stand. Hoewel de regering van Hamas niet populair is in Gaza wordt de Al Aqsa storm - uitgevoerd door de radicale tak van Hamas en aanverwante bendes- breed gedragen door de Gazanen, ondanks de zware verwoestingen en vele doden.
De politieke en de maatschappelijke uitlatingen over de militaire strategie van Israël zijn in de kern misplaatst en innerlijk tegenstrijdig met de waarden die men nastreeft. Ze werpen ook een gevaarlijke schaduw vooruit. De overheid marchandeert met een kernwaarde van een samenleving of land: de waarborg van persoonlijke integriteit. Terreur organisaties en regimes kunnen een menselijk schild inzetten om resultaten af te dwingen.
Dat Netanyahu de strijd gebruikt om zelf te overleven, getuigt evenmin van veel moed. De stelling is niet ter zake, zelfs al zou ze waar zijn. De strijd is bedoelt als middel om de gijzelaars vrij te krijgen en terreur in de toekomst in de kiem te smoren. De stelling heeft ook de wrange bijsmaak dat wanneer de premier van Israël geen eigen belangen zou koesteren, hij de gijzelaars aan zijn lot zou overlaten.
De willekeur waarmee in het Westen wordt gereageerd en geprotesteerd tegen de handelwijze van Israël laat zich goed illustreren door de situatie in Ukraïn waarvan westerse nieuwszenders recentelijk trots meldden dat in een tegenoffensief op één dag 1300 Russische soldaten zijn uitgeschakeld met Westerse wapens. Vanuit het Westen heb ik geen onvertogen woord vernomen over de acties van Zelensky cs. Integendeel velen blijken de hoopte koesteren dat er nog vele gelijksoortige dagen volgen, opdat de agressor/belager tot inkeer komt en zich tot achter de grenzen terugtrekt.
Het verzoek tot aanhouding van Benjamin Netanyahu is – zoals gezegd- ingewikkeld, niet alleen vanwege de aanklacht dat de bevolking systematisch voedsel wordt onthouden, maar ook het moment en de wijze van presentatie. Dat hulporganisaties vanwege scherpe Israëlische controles maar moeizaam Gaza binnenkomen is een gegeven ( Dat de invoer van hulpgoederen wordt gefrustreerd, moet zeker niet worden uitgesloten, alleen al om de militante tak van Hamas te verzwakken).
De aanklager veronderstelt echter dat Israël de volledige zeggenschap heeft over alle toegang tot Gaza en daarmee alle aanvoerroutes zijn afgesneden. Immers alleen dan en slechts dan is Israël in staat de voedselvoorziening te bepalen. Twijfel rijst derhalve of de stelling van de aanklager niet alleen veel te zwaar is aangezet, maar ook of ze in z’n geheel houdbaar is.
Nog immer wordt Israël vanuit Gaza bestookt met raketten, hetgeen er op wijst dat er alternatieve routes bestaan van en naar Gaza waarlangs goederen worden vervoerd. Wat vervolgens betekent dat Israël er niet in slaagt om Gaza volledig af te sluiten. Dat Hamas de voorkeur geeft aan de import van andere goederen dan voedsel is een keuze van de militante en politieke takken van Hamas. De aanklacht van het Strafhof jegens de premier van Israël wordt daarmee in feite ernstig ondergraven.
Ook het moment van aankondiging door Kahn is weinig gelukkig. Ze valt samen met de protesten van studenten en de kritische toon van politici in het Westen jegens Israël. Politici en betogers wisten en weten zich gesteund door Karim Kahn ook al is de formulering van de aanklacht van het Strafhof een andere. De vraag dringt zich op of de aanklager toch een element van proportionaliteit wil inbouwen in het recht op zelfbescherming. Daar schuilt een ernstig gevaar in ook voor het conflict tussen Ukraïn en Rusland. Kan het volgens de aanklager wel door de beugel dat Westerse wapens worden gebruikt om doelen in Rusland te bestoken met Russische burgers als oorlogsslachtoffer?
Of moeten we het optreden van de aanklager snel vergeten en zien als een scheve schaats van de aanklager en een blamerende actie van het Strafhof?
Nog een slotopmerking. Politici en NGO’s maken zich met enige regelmaat probleemeigenaar van uiteenlopende situaties in de wereld en komen met gevraagde en ongevraagde oplossingen uit humanitaire overwegingen. De schrijnende situatie in Gaza wordt niet geholpen zonder oog voor de politieke aspiraties van Hamas en de demografische ontwikkeling in het gebied. Daar moet over nagedacht worden, zoals Benny Gantz terecht aangeeft. Ondanks alle ellende moet er een licht komen aan het einde van al die tunnels onder Gaza. Dat kan, wanneer de gijzelaars vrij zijn en alle betrokkenen hun verstand gebruiken.