Ethiek, is het waar?
Deze vraag is in toenemende mate relevant in een wereld vol verrassende, verrassende en voorbereidende, waarin nieuws, nepnieuws, feiten en alternatieve feiten naast elkaar worden weergegeven.
Het is hier niet de plaats om een complete kennistheorie uiteen te zetten. Ik wil volstaan met enkele opmerkingen, die van belang zijn voor de vraag naar de waarheid. Wat is kennis? Kennis is de registratie van een werkelijkheid. Een aanzienlijk deel van onze kennis ontlenen we aan zintuiglijke waarnemingen, de empirische kennis . De eerste woorden van een kind zijn 'mama' of 'papa'. Het Soort (her)kent 'papa'. Het legt een relatie tussen dat hoofd boven de wieg en de man die voortdurend 'papa' fluistert. De waarneming – het hoofd boven de wieg- wordt door het verstand vaker in een ingefluisterd begrip 'papa'. Kent u de kleine haar vader nu? In zekere zin maakt ze een onderscheid tussen haar vader en alle anderen, die boven de wieg hangen. In de tijd die komt gaat, zal ze haar vader beter leren kennen omdat ze meer waarnemingen doet, die haar vader kenmerken, zoals zijn prikkelende baard, zijn lange haren, de lage brommende stem, de indringende geur van de aftershave en het onafscheidelijke blauwe overhemd
Dat is niet alles. Ze gaat ook anticiperen op het gedrag van haar vader. Ze begint te lachen als ze hem ziet en ze knipt de ogen al dicht wanneer baard zijn hiel dicht bij komt. Wat later de wijsvinger niet meer in de suikerpot kruist, omdat haar vader dat heeft verboden en zelfs boos wordt. De kennis die ze heeft gezegd in het verleden – een vader die boos werd omdat ze uit de suikerpot snoepte - gebruikt ze voor haar gedrag in de toekomst – ze zal niet meer uit de suikerpot snoepen in aanwezigheid van haar vader. Daarnaast zal ze kennis op doen van haar vader door verhalen van haar moeder, haar grootouders en vrienden. Ook foto's van haar vaders jeugd gedragen bij de kennis over haar vader. De kennis van haar vader steunt dus niet alleen op eigen zintuiglijke waarnemingen en ervaringen die ze vanaf de wieg met behulp van het verstand omzette in begrippen en beschrijvingen, maar ook de ervaringen van haar omgeving die met gedeeld werden tot de kennis. Toch zal ze haar vader nooit helemaal kennen, wat hij in de toekomst zal doen, weet ze niet. Ze kunnen wel anticiperen op het gedrag van haar vader, vanuit de kennis uit het verleden.
In de Covid-19 pandemie zien we een synthetische ontwikkeling van de kennis over dit virus. Na een eerste kennismaking met dit virus is er een grote oppervlakteontwikkeling op de grond van waarnemingen. Wetenschappers bezochten een vaccin tegen het virus aan de slag en vergelijkbaar waarschijnlijk dichtbij de waarnemingen tot het moment van publicaties. Die kennis was niet volledig en is dat nog niet. Met die beperkte kennis zijn maatregelen genomen om de verspreiding van het virus te voorkomen, patiënten behandeld en vaccins ontwikkeld. Kennen we nu de werking van het virus en de gevolgen van een besmetting voor een persoon? 'Ja, deels is er zicht op de werking en de vaccins worden er op afgestemd. Maar er is geen volledige kennis en nog zeker geen controle over het virus, we willen niet weten hoe het virus in de toekomst muteert.
Kunnen we dan niks zeggen over de toekomst? Jawel, dat doen we dagelijks of misschien wel elk moment.
Kennis verdient op een ander niveau aparte aandacht. Voor het verkrijgen van kennis is vrijheid van meningsuiting een voorwaarde. De ontwikkeling van kennis stokt wanneer ze worden gehinderd door politieke, religieuze, sociale of economische belangen of fenomenen. Wanneer de toetsing van simuleert, wordt de opvatting van het lichaam gehinderd door politiek, religie van de samenleving en stokt de waarheidsvinding. Kennis bestaat uit waarnemingen.
Politiek en religie zijn al tijd een belemmering voor de wetenschap. Betrekkelijk nieuw aan dit front zijn de sociale krachten die nepnieuws en/of alternatieve feiten verspreiden onder het grote publiek via sociale media, onder het mom dat 'de wetenschap ook niet alles weet'. Deze ontwikkelingen doen een extra beroep op de burger om kritisch te zijn op de informatie aangeboden. De wetenschap biedt betrouwbare beschrijvingen van de werkelijkheid van gedeeltelijke we ethiek passende bedrijven, ook al zijn deze beschrijvingen onvolledig en voor verbetering vatbaar.